Śmierć osoby bliskiej wiąże się z koniecznością uporządkowania kwestii majątkowych po niej. Dla tych niezorientowanych w kwestiach prawnych pewne pojęcia wydają się dość abstrakcyjne. Co do zasady, moment nabycia spadku przez spadkobiercę następuje już z chwilą otwarcia spadku. Przepisy nie wymagają tutaj podejmowania żadnych dodatkowych czynności. Mimo tego, w większości wypadków, głównie tam, gdzie grono spadkobierców liczy większą liczbę osób, postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku i jego dział jest wręcz nieodzowne. Wiele osób zadaje sobie pytanie o to, czym różni się stwierdzenie nabycia spadku od działu spadku. Pozornie wydawać by się mogło, że są to te same pojęcia, jednak różnice są bardzo istotne i warto je znać by potem uniknąć nieporozumień.
Stwierdzenie nabycia spadku
Stwierdzenie nabycia spadku to inaczej prawne potwierdzenie tego, kto został spadkobiercą po zmarłym, a także w jakim udziale (czyli w jakiej części otrzymał spadek). Każda osób wskazanych w stwierdzeniu nabycia spadku otrzymuje część ze wspólnego majątku po spadkodawcy, lecz bez podziału na poszczególne jego składniki – na przykład dom, mieszkanie czy samochód. Każdy ze spadkobierców posiada bowiem stosowny ułamkowy udział w całej masie spadkowej. Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać na dwa sposoby. Możliwe jest sporządzenie takiego dokumentu u notariusza – wtedy nazywamy ten dokument aktem poświadczenia dziedziczenia. Jest to niewątpliwie szybsza droga stwierdzenia nabycia spadku. Należy jednak pamiętać, że do notariusza możemy zgłosić się wyłącznie w sytuacji, gdy wszyscy spadkobiercy są ze sobą zgodni. Druga z możliwości to droga sądowa. Aby dokonać stwierdzenia nabycia spadku w trybie sądowym należy złożyć wniosek do sądu rejonowego, właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, czyli spadkodawcy.
Dział spadku
Jak już wiadomo kto i w jakiej części dziedziczy spadek, tj. dysponuje się albo postanowieniem sądowym o stwierdzeniu nabycia spadku, albo notarialnym aktem poświadczenia dziedziczenia – można przejść do kolejnego etapu. Dział spadku – bo o nim mowa – prowadzi do zniesienia wspólności majątku spadkowego pomiędzy spadkobiercami. Innymi słowy, chodzi o fizyczny podział tego, co wchodzi w skład spadku stosownie do wielkości udziałów. Tak jak w przypadku stwierdzenia nabycia spadku, działu spadku można dokonać na dwa sposoby, a mianowicie w formie umowy lub na drodze sądowej.
W umowie należy szczegółowo wypisać składniki spadku – czyli wszystko, co wchodzi w skład spadku. Następnie dokonuje się podziału składników. Na przykład można się umówić, iż jeden ze spadkobierców nabędzie własność samochodu, natomiast drugi otrzyma mieszkanie i dokona spłaty na rzecz pierwszego spadkobiercy. Forma takiej umowy nie ma znaczenia, jednak dla uniknięcia wątpliwości na przyszłość wskazane by była na piśmie. W przypadku, gdy do podziału wchodzi nieruchomość umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Drugi ze sposobów działu spadku to jego podział na drodze sądowej. Najczęściej spadkobiercy decydują się na drogę sądową, gdy nie dojdą pomiędzy sobą do porozumienia. W tym miejscu należy zastrzec, że sądowe postępowania spadkowe należą do jednych z bardziej skomplikowanych oraz długotrwałych postępowań. Dużo korzystniejszy dla spadkobierców jest zgodny podział majątku.
Terminy
Jeżeli nie zachodzi konieczność złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawcy, np. z powodu pozostawionych długów, to prawo nie przewiduje żadnych terminów na stwierdzenie nabycia spadku ani dział spadku. Można tego dokonać w dowolnej chwili po śmierci spadkodawcy, nawet po kilkudziesięciu latach. Pomiędzy samym stwierdzeniem spadku, a działem spadku również nie ma żadnej zależności czasowej. Jednak trzeba wziąć pod uwagę, że wraz z upływem czasu dokonanie tych czynności może być coraz trudniejsze. Wraz ze śmiercią bezpośrednich spadkobierców w ich miejsce będą wchodzić następcy, a jak wiadomo – wielość osób najczęściej przeszkadza w dojściu do porozumienia.
Adw. Łukasz Opaliński
Dolnośląska Izba Rolnicza
Podstawa prawna:
- Kodeks cywilny
- Kodeks postępowania cywilnego
- Z tego artykułu dowiesz się:
- kiedy następuje nabycie spadku po osobie zmarłej?
- jakie kroki trzeba podjąć by stać się właścicielem majątku spadkowego?
- czy warto szybko załatwić kwestie spadkowe?